||om tat sat||

सुंदरकांड.
अथ द्वादशस्सर्गः

सः मारुतिः तस्य भवनस्य मध्ये सीतां प्रति दर्शनोत्सुकः लता गृहान् चित्रगृहान् निशागृहान् जगाम। परंतु चारुदर्शनाम् तां न पश्यति एव ॥

ततः महाकपिः रघुनन्दनस्य प्रियाम् ताम् अपस्यन् चिंतयामास ॥

मैथिली विचिन्वतः मे यथा दर्शनम् न उपैति सीता ध्रुवम् म्रियते॥ सा जानकी परे आर्यपथे स्थिता स्वशीलसंरक्षणतत्परा सती प्रति दुष्टकर्मणा अनेन राक्षसानां प्रवरेण हता भवेत् नूनं॥ सा जनकेश्वरात्मजा भयात् विरूपरूपाः विकृताः विवर्चसः महाननाः दीर्घविरूप दर्शनाः राक्षसराज योषितः समीक्ष्य विनष्टा॥ सीतां अदृष्ट्वा पौरुषं अनवाप्य वानरैः सह चिरं कालं विहृत्य सुग्रीव समीपगा गतिः नास्ति । वानराधिपतिः सुग्रीवः सुतीक्ष्णदण्डः बलवांश्च॥ सर्वं अंतः पुरं दृष्टं। रावणयोषिताः दृष्टा। साध्वी सीता नदृश्यते।मम श्रमः वृथा जातः॥

गतं मां संगताः सर्वे वानराः किं नु वक्ष्यंति ।वीर तत्र गत्वा त्वया किं कृतं । तत् नः वदस्व॥ कालस्य व्यतिवर्तने तां जनकात्मजां अदृष्ट्वा किं प्रवक्ष्यामि । धृवं प्रायं उपैष्यंति॥ समुद्रस्य पारं गतं वृद्धः जाम्बवान् किं वा वक्ष्यति । सः अंगदः च । समागतः वानराश्च। अनिर्वेदः श्रियः मूलं अनिर्वेदः परं सुखं अनिर्वेदः सतताम् सर्वार्थेषु प्रवर्तकः हि ॥यत् कर्म करोति जंतोः तत् सफलं करोति सः। तस्मात् अहं अनिर्वेदकृतं उत्तमम् प्रयत्नं चेष्टे । अदृष्टवान् रावणपालितान् देशान् विचेष्टामि तावत्॥ पानशालाः विचिताः ।तथा पुष्फगृहाणि च । चित्रशालाश्च विचिताः ।भूयः क्रीडागृहाणि च।निष्कुटान्तर रथ्याश्च। विमानानि च। सर्वशः॥

इति संचित्य भूमि गृहान् चैत्य गृहान् गृहातिगृहकानपि भूयः अपि विचेतुं उपचक्रमे॥सः महाकपिः पुनः पुनः उत्पतन् निष्पतंश्चापि तिष्ठन् गच्छन् द्वाराणि अपावृण्वन् कवाटानि अवघाटयन् प्रविशन् निष्पतंश्चापि प्रपतन् उत्पतन्नपि सर्वं अपि अवकाशम् विचचार॥ तस्मिन् रावणांतः पुरे स कपिः यम् न जगाम सः अवकाशः चतुरंगुळमातः अपि न विद्यते। प्राकारान्तररथ्याश्च चैत्यसंश्रयाः वेदिकाः दीर्घिकाः पुष्करिणश्च सर्वम् तेन अवलोकितम्॥

तत्र हनुमता विविधाकाराः विकृताः विरूपाः राक्षस्यः दृष्टा । सा जनकात्मजा न तु॥ हनुमता तत्र लोके रूपेण अप्रतिमा वराः विध्याधरस्त्रियः दृष्टा। न तु राघवनन्दिनी। हनुमता तत्र वरारोहाः नागकन्याः पूर्णचंद्र निभाननाः दृष्टा। न तु सुमध्यमा सीता॥ राक्षसेंद्रेण प्रमथ्य बलात् हृताः नागकन्याः तत्र हनुमता दृष्टा। न तु सा जनकनंदिनी॥ महाबाहुः धीमान् मारुतात्मजः सः हनुमान् ताम् सीतां अपश्यन् अन्याः वरस्त्रियः पश्यन् मुहुः विषसाद॥ अनिलसुतः तां वीक्ष्य वानरेंद्राणाम् उद्योगम् सागरस्य च प्लवनं च व्यर्थम् इति चिन्तयामास। सः पुनः चिन्ताम् उपागमत्॥

अथ मारुतात्मजः हनुमान् विमानात् अवतीर्य शोकोपहतचेतनः चिंतां उपजगाम॥

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे द्वादशस्सर्गः॥

**********************

సుందరకాండ.
అథ ద్వాదశస్సర్గః

సః మారుతిః తస్య భవనస్య మధ్యే సీతాం ప్రతి దర్శనోత్సుకః లతా గృహాన్ చిత్రగృహాన్ నిశాగృహాన్ జగామ| పరంతు చారుదర్శనామ్ తాం న పశ్యతి ఏవ ||

తతః మహాకపిః రఘునన్దనస్య ప్రియామ్ తామ్ అపస్యన్ చింతయామాస ||

మైథిలీ విచిన్వతః మే యథా దర్శనమ్ న ఉపైతి సీతా ధ్రువమ్ మ్రియతే|| సా జానకీ పరే ఆర్యపథే స్థితా స్వశీలసంరక్షణతత్పరా సతీ ప్రతి దుష్టకర్మణా అనేన రాక్షసానాం ప్రవరేణ హతా భవేత్ నూనం|| సా జనకేశ్వరాత్మజా భయాత్ విరూపరూపాః వికృతాః వివర్చసః మహాననాః దీర్ఘవిరూప దర్శనాః రాక్షసరాజ యోషితః సమీక్ష్య వినష్టా|| సీతాం అదృష్ట్వా పౌరుషం అనవాప్య వానరైః సహ చిరం కాలం విహృత్య సుగ్రీవ సమీపగా గతిః నాస్తి | వానరాధిపతిః సుగ్రీవః సుతీక్ష్ణదణ్డః బలవాంశ్చ|| సర్వం అంతః పురం దృష్టం| రావణయోషితాః దృష్టా| సాధ్వీ సీతా నదృశ్యతే|మమ శ్రమః వృథా జాతః||

గతం మాం సంగతాః సర్వే వానరాః కిం ను వక్ష్యంతి |వీర తత్ర గత్వా త్వయా కిం కృతం | తత్ నః వదస్వ|| కాలస్య వ్యతివర్తనే తాం జనకాత్మజాం అదృష్ట్వా కిం ప్రవక్ష్యామి | ధృవం ప్రాయం ఉపైష్యంతి|| సముద్రస్య పారం గతం వృద్ధః జామ్బవాన్ కిం వా వక్ష్యతి | సః అంగదః చ | సమాగతః వానరాశ్చ| అనిర్వేదః శ్రియః మూలం అనిర్వేదః పరం సుఖం అనిర్వేదః సతతామ్ సర్వార్థేషు ప్రవర్తకః హి ||యత్ కర్మ కరోతి జంతోః తత్ సఫలం కరోతి సః| తస్మాత్ అహం అనిర్వేదకృతం ఉత్తమమ్ ప్రయత్నం చేష్టే | అదృష్టవాన్ రావణపాలితాన్ దేశాన్ విచేష్టామి తావత్|| పానశాలాః విచితాః |తథా పుష్ఫగృహాణి చ | చిత్రశాలాశ్చ విచితాః |భూయః క్రీడాగృహాణి చ|నిష్కుటాన్తర రథ్యాశ్చ| విమానాని చ| సర్వశః||

ఇతి సంచిత్య భూమి గృహాన్ చైత్య గృహాన్ గృహాతిగృహకానపి భూయః అపి విచేతుం ఉపచక్రమే||సః మహాకపిః పునః పునః ఉత్పతన్ నిష్పతంశ్చాపి తిష్ఠన్ గచ్ఛన్ ద్వారాణి అపావృణ్వన్ కవాటాని అవఘాటయన్ ప్రవిశన్ నిష్పతంశ్చాపి ప్రపతన్ ఉత్పతన్నపి సర్వం అపి అవకాశమ్ విచచార|| తస్మిన్ రావణాంతః పురే స కపిః యమ్ న జగామ సః అవకాశః చతురంగుళమాతః అపి న విద్యతే| ప్రాకారాన్తరరథ్యాశ్చ చైత్యసంశ్రయాః వేదికాః దీర్ఘికాః పుష్కరిణశ్చ సర్వమ్ తేన అవలోకితమ్||

తత్ర హనుమతా వివిధాకారాః వికృతాః విరూపాః రాక్షస్యః దృష్టా | సా జనకాత్మజా న తు|| హనుమతా తత్ర లోకే రూపేణ అప్రతిమా వరాః విధ్యాధరస్త్రియః దృష్టా| న తు రాఘవనన్దినీ| హనుమతా తత్ర వరారోహాః నాగకన్యాః పూర్ణచంద్ర నిభాననాః దృష్టా| న తు సుమధ్యమా సీతా|| రాక్షసేంద్రేణ ప్రమథ్య బలాత్ హృతాః నాగకన్యాః తత్ర హనుమతా దృష్టా| న తు సా జనకనందినీ|| మహాబాహుః ధీమాన్ మారుతాత్మజః సః హనుమాన్ తామ్ సీతాం అపశ్యన్ అన్యాః వరస్త్రియః పశ్యన్ ముహుః విషసాద|| అనిలసుతః తాం వీక్ష్య వానరేంద్రాణామ్ ఉద్యోగమ్ సాగరస్య చ ప్లవనం చ వ్యర్థమ్ ఇతి చిన్తయామాస| సః పునః చిన్తామ్ ఉపాగమత్||

అథ మారుతాత్మజః హనుమాన్ విమానాత్ అవతీర్య శోకోపహతచేతనః చింతాం ఉపజగామ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ద్వాదశస్సర్గః||

||om tat sat||